مدل شکنندگی مخاطره های رقیب با حضور متغیرهای کمکی در بررسی بقای بیماران مبتلا به سرطان کولورکتال

در مسئله ی مخاطره های رقیب که در آن ممکن است هر یک از آزمودنی ها به دلیل یکی از چند علت، پیشامد مورد نظر را تجربه نمایند، رخداد پیشامد به دلیل یکی از علت ها مانع از مشاهده ی رخداد پیشامد توسط سایر علتها می گردد. مثلاً در داده های کولورکتال رخداد پیشامد مرگ ناشی از کولون (رکتوم)، رخداد این پیشامد را توسط رکتوم (کولون)، پنهان یا غیر قابل تفسیر می کند. در تحلیل های کلاسیک بر اساس پیش فرض استقلال مخاطره های رقیب، کمیت های مورد علاقه برآورد می شوند که در صورت برقرار نبودن آن برآورد اریبی از کمیت های مورد نظر ارائه می دهند و همچنین میزان دقت برآوردهای مورد نظر نیز صحیح نمی باشد. هدف از این رساله، ارائه ی مدل شکنندگی مخاطره های رقیب با حضور متغیرهای کمکی بود تا مشکل مستقل در نظر گرفتن مخاطره های رقیب، که در اغلب موقعیت های عملی در علوم زیستی برقرار نیست، مرتفع و برآوردهایی صحیح و معتبر ارائه گردد. مدل های یک متغیره و چندمتغیره کلاسیک با رویکرد متغیرهای پنهان در دو بخش استنباط بر مبنای خطرهای ویژه- علت شامل مدل های توام لان-مک نیل، نیمه پارامتری و پارامتری با الگوهای ph و aft، و استنباط بر مبنای cif شامل آزمون گری و مدل فاین و گری ارائه شد. بر اساس نتیجه ی فینکلشتاین و اسالوا (2008)، تابع درستنمایی در یک فرآیند چهار مرحله ای تشکیل و برآورد پارامترها با اعمال شکنندگی گاما محاسبه گردید. مدل های کلاسیک و شکنندگی روی داده های دموگرافیک، بالینی و پاتولوژیکی مربوط به 1219 نفر از بیماران مبتلا به سرطان کولورکتال برازش شد. به منظور بررسی تاثیر انحراف از پیش فرض استقلال، تحلیل حساسیت در دو سناریوی مختلف نشان داد که بین نتایج تحلیل حساسیت و مدل های ویژه- علت اختلاف وجود دارد. بنابراین، مدل های شکنندگی در مقابل مدل های کلاسیک روی مجموعه ی یکسانی از داده ها برازش و مشاهده شد که مدل های شکنندگی اریبی و دقت برآورد ها و بیش برآوردی احتمال بقای کلی را در مقایسه با مدل های کلاسیک، تصحیح می نمایند. به علاوه، بین دو علت رقیب کولون و رکتال در برخی از متغیرهای مورد بررسی اختلاف مشاهده شد و بیماران مبتلا به سرطان کولون نسبت به بیماران مبتلا به سرطان رکتال، در مخاطره ی بیشتری از مرگ بودند. مدل های شکنندگی با ایجاد تصحیح قابل ملاحظه ای که در برآورد پارامترهای مورد علاقه و شاخص پراکندگی آنها انجام می دهند، مدل مخاطره های رقیب و برآوردهای مزبور را از این نقطه نظر بهبود می بخشند و در موقعیت های بسیاری در زمینه ی علوم زیستی پیشنهاد می شوند. همچنین سرطان کولورکتال یک کمیت واحد نیست و علت های رقیب کولون و رکتوم باید به صورت جداگانه و اختصاصی ارزیابی شوند، تا اطلاعات ارزشمندی برای مطالعه مکانیسم مولکولی ، تشخیص بهتر بیماری و تجویز درمان بهینه و اختصاصی، طراحی کارآزمایی های بالینی برای ایجاد درمان مناسب و طرح برنامه های غربالگری حاصل شود.